Onder leiding van architectuurdeskundige Jaap Ekhart werd aandacht besteed aan de geschiedenis en de architectuur in de wijk.

De start was bij de Flankeurspoort, waar Jaap Ekhart het geheim van de geit wist te onthullen. De boven de poort aangebrachte gevelsteen met geit verwijst naar alle waarschijnlijkheid naar de zogenaamde koemelkers, hele kleine veehouders, die voor dat de Tuinwijk gebouwd werd op dit stukje land buiten de Boteringepoort woonden. Al in de Romeinse tijd was de geit het symbool van veehouders, vooral ook geitenhouders, want in de Romeinse Oudheid was geitenmelk de drank voor het gewone volk. Hoogstwaarschijnlijk is daarom de geit in de Flankeurspoort aangebracht.

Verder lopend door de Studentenbuurt legde Jaap uit, dat dit een typisch voorbeeld van het Tuindorpmodel is, een vorm van woonbuurtontwikkeling, die rond 1900 in Engeland voor volkswijken bedacht is en daarna vooral in Duitsland en enigszins in Nederland populair werd. Overigens zijn volgens dhr. Eckhart Het Blauwe Dorp en De Hoogte nog mooiere voorbeelden van Tuindorpen in de Stad Groningen. Het plan voor de Studentenbuurt werd in 1920 opgezet door stadsbouwmeester Mulloch Houwer en verder ontworpen door Kuiler en Drewes, die o.a. ook de Oosterkerk bouwden.

Na in de Studentenlaan gewezen te hebben op de gevelsteen van de socialistische woningbouwcorporatie Samenwerking uit 1926 werd stilgestaan in de Mutua Fidesstraat, waar de huizen een zeer sobere vorm van Amsterdamse Schoolarchitectuur vertonen. Dit is voornamelijk te zien aan de donkere, zeer hard gebakken baksteen, die voor de begane grond is gebruikt.

Na dit complex uit 1939 kwam het gezelschap aan bij de hoek van de Moesstraat, waar de flat uit 1959, gebouwd in opdracht van woningcorporatie Concordia, een voorbeeld van de erg functionele weder-opbouwarchitectuur is, waarvan aan de Grote Markt natuurlijk heel veel bouwwerken te vinden zijn. In dit geval was de architect een zekere Baks, een natuurlijk katholieke architect, die verder veel katholieke kerken verbouwd heeft. Bij deze flat heeft hij toch nog in de balkons wat baksteensierwerk aangebracht, evenals in de gevel, als een historische verwijzing.

Door naar de Fruitstraat, deel van de Concordiabuurt, het door de katholieke corporatie Concordia tussen 1922 en 1924 gebouwde complex. De architect was hier Van Elmpt, uiteraard ook katholiek en bekend van Huize Tavenier en het oude Rooms-katholieke ziekenhuis aan de Hereweg. De hier gebruikte architectuurstijl is een eenvoudige vorm van Art Deco.

Ook zijn enige invloeden van de Delftse School hier duidelijk aanwezig. Eenmaal in de Bessemoerstraat aangeland werd er op gewezen, dat de Tuinwijk op de Hondsrug gebouwd is, dus zijn de huizen ook niet onderheid. Dat was goedkoop en daarom handig bij het bouwen van een volksbuurt. Hier speculeerde men wat over de betekenis van de naam Bessemoer. Verwijst het naar de vrouwelijke Oranjestadhoudster uit de 18e eeuw, die als koosnaam Bestemoer had? Of verwijst het naar het zogenaamde Bezemmoeras, het zompige terrein waar nu het Buurthuis staat, maar waar vroeger riet groeide waar bezems van gemaakt werden.

Op naar de Radijsstraat, de noordzijde in 1917/18 gebouwd door de aannemers Keizer en Keizer en de Zuidzijde in 1920 door de zeer protestants-christelijke corporatie Patrimonium. (nu nog steeds de eigenaar trouwens.) De architect van dit complex was Broos en van Wijk, die wel meer voor protestantse kring bouwde. Zeer eigenaardig was, dat deze woningen in de jaren 30 over een draadomroep-radiosysteem beschikte, via welke een aangewezen complexhoofd de bewoners ongevraagd kon oproepen naar de kerk in de Akkerstraat te gaan, de zondagschool bij te wonen of een gemeenteavond van de gereformeerde kerk te bezoeken.
In de jaren 70 werd alles gerenoveerd. De bewoners dwongen toen ook een zeer groen ingerichte straat af, die regelmatig met enige actie verdedigd moet blijven worden.

Ook namen de bewoners hier het initiatief om echte schilderijen op de woningen aan te brengen, dit nadat burgemeester Wallage had laten weten de zg. douchepanelen verschrikkelijk lelijk te vinden.

De Wilgenlaan vervolgens werd in 1968 gebouwd door Patrimonium met de door de gemeente voorgeschreven architect Klein. Een duidelijk functionalistisch ontwerp, waar rond 1998 door Patrimonium een reeks liften aan toe gevoegd werd. Ook is hier een metalen kunstwerk van Gerrit Piek te zien, de kunstenaar die o.a in Hoogezand bij hotel Faber het monument ""Boeg"'; ontwierp.

Zoals uiteindelijk vaker, eindigde de rondgang op de begraafplaats. De Noorderbegraafplaats in dit geval, in 1827, toen nog in de weilanden aangelegd na een grootschalige epidemie in de stad Groningen. Op de begraafplaats zijn graven met de bekende ornamenten als zandlopers, schedels, afgeknotte bomen, palmtakken en brandende toortsen te zien. O.a. de zeer bekende Groningse adellijke familie Stachouwer ligt hier begraven. Of in dit familiegraf dan ook de laatste gouverneur van Nederlands Indie zijn laatste rustplaats heeft gevonden werd niet helemaal duidelijk. Ook zijn meerdere Groningse verzetsstrijders hier bijgezet.

Het achterste deel is de Joodse Begraafplaats, hier in 1946 overgebracht vanuit het Jodenkamp bij het Boterdiep. Dit deel heeft ook een eigen lijkenhuisje met Hebreeuws opschrift, ontleent aan het Bijbelboek Prediker, hoofdstuk 12, vers 7.

In de vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap:

Of hierna het Noorderstationcafé als de hemel beschouwd moet worden is niet helemaal duidelijk, in ieder geval eindigde daar de wandeling met gezellig gepraat onder het genot van een borrel.

Derk Jaap Bessem.

Klik hier of op de afbeelding boven om de videoreportage te zien

(door Liesbeth van Hoffen)